จากบทความกระดาษ
(paper)
ในชีวิตประจำวัน (daily life)
เพื่อน ๆ สงสัยกันไหมว่าต้นกำเนิดของกระดาษนั้นมีความเป็นมาอย่างไร
เกิดขึ้นที่ไหนในโลกเป็นที่แรก แล้วกว่าจะมาเป็นกระดาษที่เราทุกคนใช้กันในปัจจุบันนี้ผ่านการวิวัฒนาการและพัฒนามายาวนานขนาดไหน
แล้วในประเทศไทยล่ะมีกระดาษใช้ตั้งแต่เมื่อไหร่ วันนี้เราจะพาเพื่อน ๆ ไปหาคำตอบเรื่องเหล่านี้กัน
ต้นกำเนิด
ย้อนกลับไปเมื่อ
5,000 ปีที่แล้วในสมัยอียิปต์โบราณ
กระดาษถูกประดิษฐ์ขึ้นมาจากต้นปาปิรุส (Papyrus)
โดยนำมาตัดให้ได้ความยาวตามที่ต้องการ ลอกเปลือกออก สานขัดกัน แล้วนำไปแช่ในน้ำให้นิ่ม
หลังจากนั้นทุบส่วนที่ประสานกันให้แบนเป็นเนื้อเดียวกัน ตากให้แห้ง และใช้หินขัดให้เรียบอีกที
แต่ด้วยข้อจำกัดของต้นปาปิรุสที่ขึ้นเฉพาะบริเวณลุ่มแม่น้ำไนล์
ทำให้กระดาษชนิดนี้ไม่เป็นที่นิยมนัก และนักวิจัยรุ่นหลังก็ไม่ยอมรับว่าสิ่งนี้คือกระดาษ
เนื่องจากวัสดุที่ใช้ไม่ได้เป็นแผ่นเนื้อเดียวกัน
แต่เป็นเพียงการนำเยื่อมาติดซ้อน ๆ กันเท่านั้น
ภาพโดย
teen
ในสมัยกรีกโรมันก็มีการนำเข้ากระดาษปาปิรุสจากอียิปต์
แต่ด้วยราคาที่ค่อนข้างสูงจึงไม่เป็นที่นิยม ชาวกรีกโรมันจึงใช้วิธีการจดบันทึกลงบนหนังสัตว์แทนเรียกว่า
พาร์ชเมนต์
(Parchment)
ทำจากหนังวัว หนังแกะ หรือหนังแพะ โดยนำหนังสัตว์เหล่านี้มาแช่น้ำทำความสะอาด
และแช่ในสารละลายด่างต่อเพื่อกำจัดขน หลังจากนั้นนำไปขึงกับกรอบไม้ให้ตึงจนแห้ง ข้อดีของหนังสัตว์เหล่านี้คือมีคอลลาเจนเป็นส่วนประกอบ
ทำให้มีความเหนียว ไม่ฉีดขาด จึงเหมาะแก่การนำมาจดบันทึก และในเวลาต่อมาก็ได้มีการพัฒนาพาร์ชเมนต์ให้มีคุณสมบัติเหมาะกับการจดบันทึกมากยิ่งขึ้น
ภาพโดย
wiki
ในปี ค.ศ.
105 มีการถูกบันทึกไว้ว่ากระดาษเกิดขึ้นในประเทศจีน
โดยขุนนางชื่อไซลั่น แต่ในภายหลังได้มีการค้นพบกระดาษที่มีอายุเก่าแก่ที่ทำขึ้นเมื่อ 140 ปีก่อนคริสตกาล
ดังนั้นจึงสันนิษฐานได้ว่าขุนนางท่านนี้ไม่ได้เป็นผู้คิดค้น
แต่เป็นผู้เสนอวิธีการทำกระดาษอย่างเป็นทางการเท่านั้น โดยวิธีการทำคือนำเศษผ้าเก่า
เปลือกไม้ มาต้มให้เนื้อยุ่ยละเอียด นำไปกรองด้วยตะแกรง เกลี่ยให้เรียบ จากนั้นตากให้แห้งจนสามารถนำมาใช้งานได้ แต่ในที่สุดความลับเรื่องการทำกระดาษที่ถูกเก็บไว้ในแผ่นดินจีนยาวนานกว่า 500 ปี ก็ได้แพร่เข้าสู่เกาหลีและญี่ปุ่นเมื่อปี ค.ศ.
770 และได้แพร่เข้าสู่ยุโรปทางเส้นทางการค้าไหม โดยเข้าสู่อียิปต์เมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 10 และกระจายเข้าสู่ยุโรปช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 12
ผ่านทางประเทศสเปนและอิตาลี
ภาพโดย
wtfworldwide
จนเมื่อปี ค.ศ.
1690 ณ ประเทศสหรัฐอเมริกา เมืองฟิลาเดลเฟีย ได้มีการสร้างโรงงานทำกระดาษขึ้นเป็นชาติแรก
และในปี ค.ศ. 1804 ก็ได้มีการประดิษฐ์เครื่องจักรทำกระดาษเป็นครั้งแรกโดย เฮนรี่และซิลี ฟูร์ไดรเนียร์ (Henry and Sealy Fourdrinier) สองพี่น้องชาวอังกฤษ
กระดาษในประเทศไทย
จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ของประเทศไทย พบว่ามีการใช้กระดาษจากเปลือกต้นข่อย
ที่เป็นแผ่นยาว ๆ พับทางขวางทบกลับไปกลับมาคล้ายผ้าจีบ เรียกว่า สมุดไทย
ลักษณะสมุดจะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้ามีทั้งชนิดกระดาษขาวและกระดาษดำ และคัมภีร์ใบลานที่ทำจากใบของต้นลาน
ซึ่งพบครั้งแรกในสมัยกรุงศรีอยุธยาหรืออาจจะนานกว่านั้น
จนมาถึงปลายรัชสมัยของรัชกาลที่ 5 ความนิยมการใช้กระดาษแบบตะวันตกก็เข้ามาแทนที่
จนทำให้สมุดไทยและคัมภีร์ใบลานเป็นเอกสารที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ใน ณ ปัจจุบัน
สมุดไทย ภาพโดย trueplookpanya
คัมภีร์ใบลาน ภาพโดย sac
รู้หรือไม่!?
- คำว่า “Paper” มีที่มาจากคำว่า Papyrus เป็นชื่อของต้นปาปิรุสที่นำมาผลิตกระดาษในสมัยอียิปต์โบราณ
- ส่วนคำว่า “กระดาษ” ก็ไม่ใช่คำไทยแท้ แต่เป็นคำที่เพี้ยนมาจากคำว่า Cartas ในภาษาโปรตุเกส ซึ่งคาดว่าเป็นชาติแรกที่นำกระดาษเข้ามาในสยามตั้งแต่สมัยก่อนอยุธยา คนไทยจึงเพี้ยนคำว่า Cartas เป็นคำว่ากระดาษนับตั้งแต่นั้นมา
ก็จบลงไปแล้วสำหรับประวัติศาสตร์อันแสนยาวนานของกระดาษที่อยู่คู่มนุษยชาติมานานนับหลายสหัสวรรษ
น่าทึ่งมาก ๆ เลย จนถึงปัจจุบันนี้ที่กระดาษได้ถูกพัฒนาเปลี่ยนแปลงเป็นรูปแบบต่าง
ๆ มากมายที่สามารถพบเห็นและใช้ประโยชน์ได้รอบตัวเรา
